The Design Thinking Playbook - Thực Hành Tư Duy Thiết Kế

“Cuốn sách này đáng giá vì đội ngũ tác giả, cấu trúc và nội dung. Mặc dù trình bày một cách khôi hài, nhóm đã thành công trong việc tạo ra một cuốn sách sâu sắc một cách đáng ngạc nhiên.”

Tạp chí Harvard Business Manager

Về đội ngũ tác giả

Đội ngũ tác giả của Thực hành tư duy thiết kế bao gồm bộ ba: Michael Lewrick, Patrick Link, Larry Leifer.

Tiến sĩ Michael Lewrick là một diễn giả quốc tế và giảng dạy về tư duy thiết kế với tư cách là giáo sư thỉnh giảng tại nhiều trường đại học khác nhau.

Tiến sĩ Patrick Link là Giáo sư Đổi mới sáng tạo Sản phẩm tại khoa Kỹ thuật Công nghiệp/Đổi mới sáng tạo thuộc Đại học Ứng dụng khoa học – Công nghệ và Kiến trúc Lucerne ở Thụy Sĩ. Ông tham gia sâu vào việc phát triển các phương pháp linh hoạt trong quản lí sản phẩm, tư duy thiết kế và khởi nghiệp tinh gọn.

Tiến sĩ Larry Leifer là một trong những người có ảnh hưởng và tiên phong nhất về Tư duy thiết kế, đồng thời là Giáo sư Thiết kế Kỹ thuật Cơ khí giảng dạy tại trường d. thuộc Đại học Stanford. Ông là Giám đốc sáng lập của Chương trình Nghiên cứu Tư duy Thiết kế Hasso Plattner tại Stanford.

Đối tượng độc giả

Thực hành tư duy thiết kế chứa đựng tài nguyên kiến thức sâu sắc, bổ ích và thú vị dành cho tất cả những ai đam mê đổi mới sáng tạo, đặc biệt là các cá nhân và tổ chức hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh và khởi nghiệp. Được nhận xét là “định nghĩa tốt nhất về tư duy thiết kế” (Kees Dorst, tác giả cuốn Frame Innovation), Thực hành tư duy thiết kế sẽ giúp cá nhân, đội ngũ và tổ chức:

– Áp dụng các công cụ và phương pháp tư duy thiết kế trong bối cảnh phù hợp – đặc biệt là cho các sản phẩm và dịch vụ kỹ thuật số.

– Hiểu được những tiến bộ mới nhất trong tư duy thiết kế từ trường d. (Học viện thiết kế Hasso Plattner) thuộc đại học Stanford.

– Xây dựng nhận thức về lấy khách hàng làm trung tâm.

– Áp dụng tư duy thiết kế cho những thách thức của chuyển đổi kỹ thuật số trong các tổ chức.

– Kết hợp tư duy thiết kế với tư duy hệ thống và phân tích dữ liệu lớn.

Cuốn sách được áp dụng lối tư duy thiết kế từ đầu đến cuối, chứa nhiều ví dụ cũng như vô số hình minh họa độc đáo, thú vị giúp độc giả dễ dàng tiếp thu những kiến thức cũng như hiểu biết các giai đoạn, chu kỳ, chẳng hạn quy trình năm bước trong tư duy thiết kế. Hơn thế nữa, cuốn sách còn chứa đựng những lời khuyên từ chuyên gia giúp bạn đọc định hướng được cách tư duy của mình.

Có thể nói, chỉ cần biết những thông tin trên đây các bạn đã đủ tin tưởng để tìm mua Thực hành tư duy thiết kế. Tuy nhiên, cũng vì được viết bởi những tiến sĩ giáo sư hàng đầu nên cuốn sách tựa như một bài luận văn đồ sộ với lượng kiến thức chuyên sâu và đầy mới mẻ. Lời khuyên cho bạn là hãy tìm hiểu những thông tin cơ bản về tư duy thiết kế trước khi bắt đầu khám phá cuốn sách thú vị này.

Khái quát về “Tư duy thiết kế”

Ngày nay, Tư duy Thiết kế (tiếng Anh: Design Thinking) xuất hiện rất phổ biến trong các trao đổi về phương thức làm việc ở nhiều ngành nghề. Tư duy thiết kế được đưa vào giảng dạy trong nhiều trường đại học hàng đầu thế giới: Stanford có d.school, MIT có Design Lab và rất nhiều chương trình MBA có lớp Tư duy Thiết kế hoặc có liên quan.

Trên thực tế, “thiết kế” không chỉ đơn thuần là việc làm cho một đối tượng cụ thể (như một sản phẩm, một kịch bản, một kiến trúc…) biến hóa thành đẹp mắt hơn, gọn gàng hơn hay có cảm xúc hơn. Kể từ giữa những năm 1950, Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) đã bắt đầu đưa vào giảng dạy môn Khoa học Thiết kế (Design Science), là một hệ thống các cách tiếp cận để giải quyết vấn đề (problem-solving). Đến những năm 1970, trường đại học Stanford bắt đầu nghiên cứu việc sử dụng cách “tư duy trực quan” của nhà thiết kế vào trong các ngành kỹ sư chế tạo (engineering). Đến cuối những năm 1990, bắt đầu từ công ty thiết kế nổi tiếng IDEO, đã xuất hiện nhiều nỗ lực trong việc ứng dụng và hệ thống hóa cách tiếp cận của thiết kế. Đến cuối những năm 2000 thì từ “Tư duy Thiết kế” đã thực sự xuất hiện trong nhiều ngành nghề và trở nên phổ biến.

Nếu muốn tìm hiểu cặn kẽ hơn về tư duy thiết kế thì Thực hành tư duy thiết kế là cuốn sách tuyệt vời dành cho bạn.

Chương 1: Hiểu về tư duy thiết kế  

Trong chương đầu tiên, các tác giả phác thảo và mô tả cách áp dụng tư duy thiết kế qua 120 trang sách bao gồm 10 mục sau đây:

– Những nhu cầu nào được đề cập trong cuốn sách này

– Tại sao nhận thức quá trình lại là điều chủ chốt

– Cách có một bảng mô tả vấn đề rõ ràng

– Cách khám phá nhu cầu của người dùng

– Cách tìm đúng trọng tâm

– Cách khởi tạo ý tưởng

– Cách cấu trúc và lựa chọn ý tưởng

– Cách tạo ra một nguyên mẫu chất lượng

– Cách thử nghiệm hiệu quả 

Trong đó, lấy con người làm trung tâm là một yếu tố then chốt đầu tiên cần quan tâm:

Tư duy thiết kế có rất nhiều phiên bản định nghĩa khác nhau bởi giới học thuật và các nhà lãnh đạo doanh nghiệp, tuy nhiên hầu hết mọi người đều chia sẻ quan điểm về sự cần thiết phải đặt con người ở trung tâm của vấn đề cũng như giải pháp để thiết kế hay cải tiến một sản phẩm, dịch vụ, hệ thống hay liên hệ thống.

Việc đặt con người làm trung tâm thúc đẩy các doanh nghiệp không chỉ phải lý giải nhu cầu (cả đã biết và tiềm tàng) của khách hàng trên lý thuyết mà còn phải sắp xếp sao cho sản phẩm, quy trình dịch vụ cũng như các quy trình nội bộ giúp thúc đẩy giá trị của khách hàng.

Một điều đặc biệt, cuốn sách này cũng chính là sản phẩm của quá trình áp dụng Tư duy thiết kế. Khách hàng của các tác giả là ba nhân vật: Peter, Lilly và Mac. Đặc điểm chung của cả ba nhân vật là họ đều muốn tạo ra điều mới mẻ trong một thế giới biến đổi nhanh chóng. Trong mỗi chương riêng biệt, các tác giả tập trung vào chân dung của mỗi nhân vật, vậy nên đừng quên ghi chú lại chân dung Peter, Lilly và Mac để bạn tiện theo dõi trong những chương tiếp theo.

Cuối mỗi phần tác giả đều dành ra một trang riêng biệt để bạn đọc ôn lại toàn bộ những kiến thức đã được cung cấp:

Bài học kinh nghiệm: Xây dựng chân dung khách hàng

– Sử dụng người thật với tên và đặc tính thật.

– Tuổi tác và tình trạng hôn nhân cụ thể. Thông tin nhân khẩu học lấy từ Internet.

– Phác họa chân dung khách hàng với kích thước như thật nếu có thể.

– Thêm các hình ảnh vào chân dung khách hàng. Cắt những phụ kiện từ tạp chí (như đồng hồ, xe hơi, đồ trang sức).

– Xác định và mô tả những câu chuyện thực tế mà họ sẽ thực hiện trên sản phẩm và dịch vụ tiềm năng.

– Đặt người dùng tiềm năng vào bối cảnh của ý tưởng, đội nhóm và tính ứng dụng.

– Liệt kê những thành tựu và nỗi đau của chân dung khách hàng.

– Ghi chép lại tất cả những việc cần hoàn thành mà sản phẩm hoặc dịch vụ sẽ hỗ trợ họ.

– Mô tả trải nghiệm là phần rất quan trọng. Xây dựng nguyên mẫu để tìm ra những gì thực sự quan trọng.

– Cố gắng kèm theo thói quen người dùng.

– Thử nghiệm những công cụ để xác định từng nội dung (ví dụ, mô hình canvas người dùng và hồ sơ khách hàng, khuôn khổ canvas móc câu, người dùng tương lai…).

Trong phần còn lại của chương 1, bạn sẽ được tìm hiểu kĩ lưỡng về chu kỳ vi mô và vĩ mô trong tư duy thiết kế.

Dưới đây là một đoạn trích thú vị:

Làm thế nào chúng ta có thể trải nghiệm thấu hiểu và cảm nhận giống như khách hàng?

Chúng ta phải đặt ra những câu hỏi với suy nghĩ cởi mở và gạt bỏ những trải nghiệm cũng như giá trị của bản thân mình nhiều nhất có thể.

Cách tiếp cận tổ nhất là tưởng tượng chúng ta là những người ngoài hành tinh trên trái đất này, những người tập sự đến từ thiên hà xa lạ. Chúng ta chưa bao giờ đặt chân đến đây và cũng chẳng biết con người nơi đây sống ra sao. Cuộc sống của chúng ta hoàn toàn khác biệt, mọi thứ chúng ta nghe thấy hoàn toàn mới lạ, chẳng thể giải nghĩa. Trong vai trò là những người ngoài hành tinh thân thiện, chúng ta hãy thử hỏi người dùng những câu hỏi một cách không thiên vị. Bằng cách này chúng ta sẽ khám phá thế giới và hành vi của họ như thể điều đó hoàn toàn mới lạ. Như mọi người mong đợi, lời trình bày của những người trả lời được phân biệt rõ hơn bằng cách này bởi vai trò của người tập sự không đe dọa đến người được phỏng vấn. Trái lại, theo kinh nghiệm của chúng tôi, sự tò mò sẽ tạo điều kiện thúc đẩy người dùng tiềm năng chia sẻ với chúng ta nhiều hơn.

Chương 2: Chuyển đổi tổ chức

Đây sẽ là phần không thể bỏ qua cho những cơ quan, tổ chức có mong muốn thay đổi toàn diện: trở nên sáng tạo và có một đội ngũ mạnh mẽ hơn. Có thể nói, sớm muộn thì việc chuyển đổi sẽ trở thành xu hướng tất yếu đối với các tổ chức nếu muốn đứng vững trong thời đại cạnh tranh và và không có gì chắc chắn như hiện nay. Áp dụng tư duy thiết kế là một trong những giải pháp hiệu quả mà các công ty nên lưu tâm nếu muốn đón đầu xu hướng trong tương lai.

Đặc trưng của một đội ngũ liên ngành là gì?

Nói một cách khái quát, những phương tiện liên ngành bao gồm một số ngành. Trong các đội ngũ liên ngành, ý tưởng được sản xuất trên nền tảng tập thể. Đến cuối cùng, mọi người đều cảm thấy có trách nhiệm với giải pháp tổng thể. Một cuộc trao đổi ý tưởng về phương pháp và khái niệm sẽ diễn ra trong quá trình chúng ta tìm kiếm giải pháp tổng thể.

Như đã đề cập, Peter muốn dựa vào kiến thức nền tảng chuyên sâu và rộng rãi của đội ngũ mình. Ý tưởng này dựa trên nguyên tắc của những người chữ T – có kỹ năng và kiến thức sâu rộng. Sơ lược trực quan của ma trận kỹ năng này giống như hình chữ “T”. Khái niệm này được phát triển bởi Dorothy Leonard-Barthon.

Thanh dọc của chữ “T” này được viết tắt tên các kỹ năng chuyên môn tương ứng mà một người có được trong quá trình đào tạo, và được yêu cầu trong từng bước riêng lẻ của quy trình tư duy thiết kế lẫn triển khai dự án. Ví dụ, một nhà tâm lý học sẽ mang theo kinh nghiệm và kiến thức về phương pháp luận trong giai đoạn “Thấu hiểu”.

Thanh ngang được xác định bởi hai đặc điểm. Một là sự đồng cảm: Một người có thể hiểu quan điểm của người khác trong khi vẫn giữ được ý kiến của bản thân. Đặc điểm còn lại chính là khả năng cộng tác cũng như nhóm ngành khác. Càng hiểu biết về cách suy nghĩ và làm việc của những người khác, bạn sẽ càng tiến bộ và thành công trong quá trình tư duy thiết kế.

Cách để trực quan hóa ý tưởng và câu chuyện

“Nhưng chúng tôi không biết vẽ..” Đây là câu Lilly thường nghe từ các học viên và những người tham dự các hội thảo về tư duy thiết kế của cô. Trực quan hóa không giống như vẽ, Lilly cố gắng giải thích trong khi khuyến khích học viên của mình tư duy cũng với những cây bút. Trực quan hóa là một công cụ mạnh mẽ giúp chúng ta biến những thông tin trừu tượng cùng mối liên hệ qua lại giữa chúng cũng như dữ liệu, quy trình và chiến lược thành một dạng đồ họa (tức là có thể nhìn thấy). Trong tư duy thiết kế và điều phối hội thảo, chúng ta có thể sử dụng trực quan hóa trong các giai đoạn khác nhau của quy trình. Trực quan hóa giúp truyền đạt các chủ đề và vấn đề một cách toàn diện cho những nhóm và người dùng khác nhau. Chúng ta xử lý nội dung trực quan nhanh hơn, hiểu nó tốt hơn và nhớ nó lâu hơn.

Chương 3: Thiết kế tương lai

Trong phần 1, bạn đã hiểu rõ thế nào là Tư duy thiết kế. Đến đây bạn sẽ học được được cách kết hợp Tư duy thiết kế với nhiều phương pháp khác như: tư duy hệ thống và mô hình lai, phân tích dữ liệu. Bên cạnh đó, bạn cũng có nhận thức rõ hơn về các tiêu chí thiết kế trong môi trường số hóa, cách khởi động chuyển đổi số ngay cả khi “kỹ thuật số” chưa phải là tiêu chí cốt lõi trong doanh nghiệp v.v… Một chương được thiết kế với màu xanh lá cây chủ đạo sẽ khơi gợi trí tò mò đầy hứng thú của bạn về những chuyển biến lớn trong tương lai. “Đứng trước cơn sóng thần số hóa, tất cả cá nhân và tổ chức không thể đứng yên.” Đó là một thông điệp mà bạn có thể rút ra khi hoàn thành chương cuối cùng này.

Làm thế nào để vượt qua những rào cản trong việc triển khai ý tưởng?

Kinh nghiệm cho chúng ta biết rằng các bên liên quan khác nhau trong công ty muốn có tiếng nói riêng. Thông thường, quy trình tìm ra giải pháp được rà soát kỹ lưỡng. Các đồng nghiệp từ bộ phận pháp lý đã đưa ra những phản hồi về nguyên mẫu đầu tiên của chúng tôi; các chuyên gia đến từ bộ phận công nghệ thường từ chối những giải pháp mà không phải do họ phát triển (hội chứng “Không được phát minh ở đây”); và những người giỏi về marketing bị ràng buộc bởi các thông số kỹ thuật nghiêm ngặt trong việc xây dựng thương hiệu cho giải pháp mới. Thêm vào đó là những ý kiến của bạn quản lý, các mối quan tâm của ban quản lý sản phẩm, và vô số ủy ban, những người đặt ra các nghi vấn về ý tưởng của chúng ta và tìm cách ngăn chặn việc triển khai ý tưởng. Trong hầu hết các doanh nghiệp lớn, chúng ta sẽ gặp phải những sự kháng cự tương tự, nhất là bởi sự đổi mới sáng tạo và cách tiệp cận tổ chức khá truyền thống đã chi phối hầu hết các tổ chức. Nó được đặc trưng bởi việc tối thiểu hóa những sai sót và tối đa hóa năng suất, mong muốn những quy trình có thể tái sản xuất, loại bỏ sự không chắc chắn cũng như biến đổi, sự cần thiết phải tăng hiệu quả với những hoạt động và quy trình tiêu chuẩn tốt nhất.

Tư duy thiết kế cung cấp một cơ sở tuyệt vời để bắt đầu chuyển đổi và đổi mới sáng tạo một cách linh hoạt.

Các tiêu chí thiết kế của tương lai có đặc điểm gì?

Các tiêu chí thiết kế bắt đầu thay đổi khi các máy móc vận hành theo hướng bán tự động. Trong trường hợp này, con người hợp tác với robot. Robot thực hiện các nhiệm vụ riêng lẻ do con người nắm quyền điều khiển.

Mọi thứ trở nên thực sự thú vị khi con người và robot tương tác với nhau như một nhóm. Mối quan hệ đó tăng cường khả năng áp dụng rộng rãi và có thể:

– Ra quyết định nhanh hơn.

– Đánh giá nhiều quyết định một cách đồng bộ trong khi thực hiện chúng

– Giải quyết các nhiệm vụ khó khăn

– Thực hiện các nhiệm vụ phức tạp.

Các tiêu chí liên quan từ cấu trúc cụ thể của một nhiệm vụ sẽ được hoàn thành bởi một nhóm liên kết giữa robot và con người. Tư duy thiết kế nhận ra thành phần lý tưởng của các đặc điểm trong từng nhiệm vụ và đặc điểm của từng thành viên trong nhóm. Tuy nhiên, nếu con người và robot hành động đồng nhất trong tương lai, câu hỏi đặt ra là liệu con người có cần thiết giữ quyền quyết định hay chỉ đơn giản là một phần của một nhóm làm việc hiệu quả. Cuối cùng, hiệu suất nhóm đạt được kết quả tốt lúc nào cũng quan trọng hơn. Tuy nhiên, việc xây dựng một nhóm chức năng rất phức tạp bởi ba hệ thống có liên quan mật thiết trong mối quan hệ giữa con người và robot: con người, máy móc và môi trường xã hội hoặc văn hóa.

Thách thức lớn là làm thế nào để các hệ thống có thể hiểu được nhau. Máy móc có thể chỉ cần xử lý dữ liệu và thông tin. Con người lại có khả năng nhận biết cảm xúc và điều khiển hành động một cách phù hợp, nhưng con người và máy móc đều gặp khó khăn nhất định liên quan đến những lĩnh vực cần kiến thức. Cần biết những gì người khác biết là vấn đề then chốt! Tiếp đó là yếu tố của các hệ thống xã hội. Hành vi của con người khác nhau do đến từ các nền văn hóa và hệ thống xã hội khác nhau. Không thể bỏ qua vấn đề về đạo đức: Robot làm thế nào để đưa ra quyết định trong một tình huống ranh giới? Giả sử một chiếc xe tải tự lái rơi vào tình huống ranh giới phải quyết định nên rẽ sang phải hay trái. Một cặp vợ chồng đã nghỉ hưu đang đứng bên phải; một bà mẹ trẻ cùng chiếc nôi đang đứng bên trái. Các giá trị đạo đức nào sẽ làm nền tảng cho việc đưa ra quyết định? Liệu sự sống của người mẹ và đứa con nhỉ có giá trị sống hơn sự sống của những người về hưu kia không?

Lời kết

Gấp cuốn sách lại, ngay cả khi bạn chưa thể áp dụng ngay kiến thức vào cuộc sống, bạn sẽ cảm thấy tự hào vì đã đọc hết đến trang cuối cùng: 351. Cuốn sách không chỉ mở ra một tầm nhìn mới và bao quát về cách chúng ta tư duy mà còn đề cập đến những quy trình hết sức chi tiết. Một công trình nghiên cứu sâu sắc chứa đựng tất cả sự tâm huyết của nhóm tác giả. Đó là nhận định của tôi về Thực hành tư duy thiết kế.

Review chi tiết bởi: Thuy Duong – Bookademy